Burgerlijk (on)gehoorzaam en PGB? (Ingezonden)

Het volgen van de burgerlogica rondom bezuinigingsvoorstellen als PGB (persoonsgebonden budget) of wajong voor rijk en gemeente is radicaal anders en biedt wél nieuwe mogelijkheden voor vernieuwing in de relatie overheid en burger.
Het rijk, de gemeente, de politiek zouden moeten proberen een vindtocht te starten naar de ‘nieuwe dialoog tussen burger, politiek en ambtenaar’. Over gezamenlijke verantwoordelijkheid en daarmee de collectieve flow vinden binnen de organisatie. Dat start bij het serieus nemen van de burger. Zodat de burger ook de overheid weer gaat vertrouwen.

‘Een beetje kloof tussen burger en politicus is niet erg. Zelfs zeer gewenst.’ Dit vertelde Minister Nicolai twee kabinetten geleden. Voor de duidelijkheid: dat verhaal ging over het fenomeen dat de politiek op meer afstand van de burger wilde opereren. Oogkleppen zou de politiek niet misstaan. Door niet te snel op elke burgervraag of opinie in gaan.

Afstand creëren tussen politiek en burger is goed. Maar de oogkleppen zou ik eerder aan de burger schenken. Want worden burgers soms niet allemaal gek van de politiek. Vrijheden als PGB dreigen afgeschaft te raken, steeds meer verantwoordelijkheden worden afgepakt. Van elk te breed uitgemeten bezuinigingsverhaal in kabinet of raadzaal. Ik voel meer voor hernieuwd burgerschap. En ditmaal op de voorwaarden van de burger. Met de politiek op flinke afstand. Kan dat (nog) niet, dan mag de burger best eisen stellen aan de samenwerking. Ook over de invulling van PGB of WMO. Graag zelfs.

Burgerverantwoordelijkheid lijkt het toverwoord?

Wat me bij het kabinet en bij gemeenten opvalt is dat burgers worden gemarginaliseerd als instrument van de nieuwe politiek. Met de komende bezuinigingen als leitmotiv. De burger moet meer verantwoordelijkheid nemen is het devies. Excuse me, dan ziet de politiek werkelijk niet echt wat burgers allemaal al betekenen voor de maatschappij. Het is overduidelijk een ernstige diskwalificatie van mantelzorgers, verenigingen, burgerdenktanks, maatschappelijk ondernemers, et cetera. Burgers wegzetten als maatschappelijk werkvee is te makkelijk. Ook als onbetrouwbaar volk, onverantwoordelijk stemvee. Het is daarmee ook herkenbare verkiezingsretoriek. Want opeens zijn de burgers niet meer aan zet. Met de PGB-bezuinigingen als meest trieste vorm. Terug naar de regenteske middeleeuwen.
Voor veel burgers reden om zich nog meer af te keren van de overheid.

Hoe anders?

Het is belangrijk om op een taakvolwassen wijze met de burger samen te werken. De burger niet meer marginaliseren als instrument van de maatschappij, maar de burger verantwoordelijk durven maken voor zaken die vroeger bij de politiek, of dichterbij, bij de gemeente liggen. De burger is namelijk allang regisseur van zijn eigen leven. Gaan volwassen met PGB-budgetten om. Gelukkige burgers maken gelukkige ambtenaren is mijn stellige overtuiging. Inspiratievernietigende regels, richtlijnen, formulieren en het woud van bureaucratie bederven het plezier als burgers initiatieven nemen, of maatschappelijk willen ondernemen. Bij burgers swingt het, maar waar swingt het nog binnen de overheid? Burgers, verenigingen en bedrijven delen nog collectieve ambities over de maatschappij? Het is eigenlijk helemaal niet zo moeilijk om de verantwoordelijkheid weer bij de burger terug te leggen. Samen met de burger swingen. Want de passie voor de eigen omgeving, de toekomst van wijk, stad en land ligt er namelijk al. Het burgerschap vertegenwoordigt een bestaand maatschappelijk kapitaal. Zonde om het alleen maar te hebben over het gesomber over de onvrede van burgers met de overheid.

Burgerlogica is geen wetenschap

Tip: Wat kan helpen is in dialoog te gaan, en daarna vooral faciliterend te zijn. Durf los te laten, maak nieuwe systemen en omarm chaos, voer geen regie. Dat pikken burgers niet meer. Ook de gehandicapten niet.
Ook onder burgers heb je dromers, denkers en doeners. Strategen, inhoudskundigen en klussers. Echt hoor, het komt wel goed. Handelen volgens burgerlogica is het geven van beslissende invloed aan burgers binnen de daarvoor vastgestelde kaders, zodat zij bij publieke diensten en producten in hun eigen situatie daadwerkelijk meer keuzevrijheid hebben en (daarmee) een grotere tevredenheid. Maar laat de burgers met de ideeën hiervoor komen.

Zo zijn er positieve effecten voor:
• de burger: meer keuze, meer maatwerk, meer beloning voor eigen verantwoordelijkheid;
• de ambtenaar: meer ruimte voor zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en ondernemerschap;
• de overheid: een ondersteunende overheid die met duidelijke randvoorwaarden kan en mag loslaten.

Ook burgers voelen zich verantwoordelijk voor de bezuinigingsopgaaf. Dus kom eens in gesprek met ze. Je zult verrast staan.

Door: Kanteldenker